LZD

Naturalizacja leśnych czynności gospodarczych

Konferencja dla uczczenia 80-lecia urodzin prof. zw. dr. hab. Kazimierza Urbańskiego

 

 

KAZIMIERZ URBAŃSKI
Prace badawcze prowadzone w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice

BOHDAN DROGOSZEWSKI
Wykorzystanie niektórych odmian wierzb jako komponentów dla wzbogacenia bazy żerowej jeleniowatych

KAZIMIERZ URBAŃSKI
Wykorzystanie wyników badań nad rozmieszczeniem siewek sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) w szkółkach w rozważaniach o celowości i możliwości zastosowania punktowego wysiewu nasion

JAN CEITEL, ROBERT KORZENIEWICZ
Racjonalizacja odnowienia sztucznego i pielęgnowania drzewostanów dębowych

HENRYK KOCJAN, ZDZISŁAW GBURZYŃSKI, MIECZYSŁAW GNIOT, WOJCIECH MAGDZIARZ, SŁAWOMIR MAJSNER, LECH PAWLUK
Problemy przygotowania gleby i zabiegów pielęgnacyjnych w początkowej fazie życia drzewostanu

JANUSZ SZMYT
Znaczenie biogrupowej struktury drzew w hodowli lasu

SYLWESTER MAJOR
Badania nad zmiennością morfologiczną dębów w Nadleśnictwie Choszczno

ANTONI SIENKIEWICZ, IRENA CICHOCKA, STANISŁAW GAŁĄZKA, MIROSŁAWA SZYMAŃSKA, MIROSŁAW NOWIŃSKI
Możliwości oceny zmian degradacyjnych bielicowych gleb leśnych w górnoreglowych borach świerkowych Pilska

JANUSZ SABOR, MARIAN KULEJ
Badania proweniencyjne prowadzone przez Katedrę Nasiennictwa, Szkółkarstwa i Selekcji Drzew Leśnych Wydziału Leśnego AR w Krakowie

BOGUSŁAW KAMIŃSKI, ANDRZEJ CZERNIAK
Wzmacnianie gruntowych dróg leśnych materiałami naturalnymi

CEZARY PACYNIAK
Potrzeba wprowadzania ginących gatunków drzew do gospodarstwa leśnego w Polsce

STANISŁAW SZYMAŃSKI
Gniazdowa metoda uprawy dębu

TOMASZ JOPEK, TOMASZ WICZANOWSKI
Zagospodarowanie lasów Półwyspu Helskiego wg rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej

KAZIMIERZ TOKA
Naturalizacja leśnych czynności gospodarczych a zasady leśnej genetyki stosowanej

RYSZARD MIŚ
Perspektywy rozwoju siedliskowo-drzewostanowej metody urządzania lasu w Polsce

PIOTR GOŁOJUCH, RYSZARD MIŚ
Ocena walorów lasu wielofunkcyjnego

MACIEJ KUSS
Naturalizacja leśnych czynności gospodarczych w Nadleśnictwie Gniewkowo - zarys problemu

HUBERT SZRAMKA, ANNA ANKUDO, JAKUB GLURA
Ekonomiczne aspekty naturalizacji leśnych czynności gospodarczych

 

Działalność zawodowa
prof. zw. dr. hab. Kazimierza Urbańskiego

 

Prof. Urbański odbył studia leśne w latach 1937-1939 i 1945-1946 w Uniwersytecie Poznańskim. Brał udział w Wojnie Obronnej 1939 r. W okresie okupacji pracował w Ordynacji Ks. Ks. Radolinów w Jarocinie w tartaku, później w zarządzie ogólnym. W latach 1945-1951 był zatrudniony w Okręgu Lasów Państwowych w Poznaniu, na stanowisku kierownika drużyny urządzania lasu. W 1951 r. rozpoczął pracę w U.P. w Katedrze Urządzania Lasu, a w 1953 przeszedł do Katedry Szczegółowej Hodowli Lasu, gdzie poza stanowiskiem adiunkta powierzono mu funkcję kierownika Stacji Doświadczalnej Hodowli Lasu na terenie Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Siemianicach. Stopień doktora nauk rolno-leśnych nadała mu w 1962 r. Rada Wydziału Leśnego WSR w Poznaniu, na podstawie rozprawy z zakresu typologii leśnej.
W 1965 r. prof. Urbański powrócił do Poznania. W 1967 r. uzyskał stopień naukowy docenta nauk leśnych za rozprawę z dziedziny szkółkarstwa leśnego, również na Wydziale Leśnym WSR w Poznaniu. W latach 1969-1970 pełnił obowiązki kierownika Katedry Szczegółowej Hodowli Lasu, a od 1970 do 1981 r. był wicedyrektorem Instytutu Przyrodniczych Podstaw Leśnictwa. W 1975 r. Rada Państwa nadała mu tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. W latach 1981-1989 był kierownikiem Katedry Hodowli Lasu, a do 1988 także kierownikiem Zakładu Selekcji, Nasiennictwa i Szkółkarstwa Leśnego. W 1989 r. uzyskał tytuł naukowy profesora zwyczajnego. Przez 3 kadencje był członkiem Senatu - dwukrotnie przewodniczącym komisji d.s. nauczania i jeden raz komisji d.s. RiLZD.
Poza Uczelnią uczestniczy w pracach Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Polskiego Towarzystwa Leśnego i Komisji Przyrodniczych Podstaw Leśnictwa i Zagospodarowania Lasów Zarządu Głównego PTL oraz Komisji Nauk Leśnych i Drzewnych PAN, oddz. w Poznaniu. Był członkiem Rady Wielkopolskiego Parku Narodowego, członkiem i wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie i członkiem Rady Konsultacyjnej przy Ministrze Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Był też członkiem dwóch Zespołów Roboczych IUFRO, członkiem Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego i członkiem Komitetu Nauk Leśnych PAN. Brał udział w III Kongresie Nauki Polskiej i w Kongresie Leśników Polskich.
Za swoją działalność naukową i społeczną był wyróżniany m.in. nagrodami indywidualnymi Ministra N. Sz. W. i Techniki III i I stopnia oraz odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej, także odznaką "Zasłużony dla Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego", Godnością Członka Honorowego Polskiego Towarzystwa Leśnego, Odznaką Honorową Koła Leśników oraz licznymi odznakami i medalami regionalnymi.
Prof. Urbański przeszedł na emeryturę z dniem 1 października 1989 r. Pomaga jeszcze w realizacji planu dydaktyczno-naukowego Katedry.
Charakterystyka dorobku naukowo-badawczego i dydaktyczno-wychowawczego prof. zw. dr. hab. Kazimierza Urbańskiego
Dla poszerzenia wiedzy odbył prof. Urbański 3 staże zagraniczne - w 1967 r. w Wyższej Szkole Rolniczej w ?s w Norwegii, w 1969 r. w Wyższej Szkole Leśnictwa i Drzewnictwa w Zvoleniu w Słowacji i w 1974 r. w Wydziale Leśnym Drezdeńskiego Uniwersytetu Technicznego w Tharandcie. Poza tym odbył 26 krótkoterminowych służbowych wyjazdów do Norwegii, NRD, CSRS, ZSRR, RFN, Turcji, Szwecji i Francji.
Prof. Urbański jest autorem 6 rozpraw i współautorem 1 oraz 1 artykułu i 2 komunikatów naukowych, opublikowanych w języku niemieckim. Ww rozprawy i komunikaty naukowe ukazały się drukiem w materiałach międzynarodowych konferencji naukowych i były oprócz jednej rozprawy przez autora referowane. Artykuł opracowano na życzenie komitetu organizacyjnego uroczystości przejścia na emeryturę prof. Ola B?rseta z WSR w ?s. Opublikowany został w Norwegii.
W latach 1971-1985 prof. Urbański był głównym autorem 5 zadań koordynowanych przez Instytut Badawczy Leśnictwa w Warszawie, Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i Akademię Rolniczą w Krakowie. Są to 3 zadania problemu węzłowego (badania proweniencyjne nad świerkiem i jodłą olbrzymią oraz stymulowanie kwitnienia w plantacjach nasiennych), 1 zadanie problemu resortowo-branżowego (badania nad najkorzystniejszą więźbą upraw plantacyjnych drzew leśnych) i 1 zadanie problemu międzyresortowego (badania wartości hodowlanej drzewostanów sudeckich). Poza tym prowadził kilka długofalowych tematów badań własnych z zakresu genetyki i selekcji drzew leśnych na stałych powierzchniach doświadczalnych przez siebie założonych w Leśnych Zakładach Doświadczalnych Murowana Goślina i Siemianice. W latach 1992-1994 był kierownikiem projektu badawczego KBN n.t. restytucji populacji sosny zwyczajnej sprzed gradacji strzygonii choinówki w Puszczy Noteckiej.

Prof. Urbański jest autorem lub współautorem następujących pozycji:

1. Monografie, studia i rozprawy 47
2. Artykuły i komunikaty naukowe 16
3. Pozycje podręcznikowe 4
4. Opracowania niepublikowane 24
5. Prace popularno-naukowe 11
102

W działalności naukowo-badawczej prof. Urbańskiego można wyróżnić następujące kierunki:

1. Badania nad wdrażaniem zasad genetyki i selekcji drzew do praktyki gospodarstwa leśnego.
Należą tu prace wykonane na podstawie materiałów zbieranych ze stałych powierzchni doświadczalnych, dotyczące dziedziczenia różnych cech drzew sosny przez potomstwo generatywne, stymulowanie kwitnienia i obradzania nasion w plantacjach nasiennych oraz badania proweniencyjne, jak również prace, które z tymi zagadnieniami się łączą, jak intensywność obradzania i wartość użytkowa nasion wybranych drzew sosny, kryteria wyboru drzew doborowych, przechowywanie zrazów przed szczepieniem i badania nad szczepieniem sosny zwyczajnej. Mnożenie wegetatywne drzew leśnych zapoczątkowane przez prof. Urbańskiego metodą szczepienia jest w Katedrze kontynuowane przez stosowanie stymulatorów ukorzeniania (prof. W. Barzdajn).
Wyniki badań z zakresu genetyki sosny zwyczajnej potwierdziły zasadę, często dawniej w praktyce leśnej lekceważoną, że nasiona drzew leśnych powinno się zbierać tylko z drzew i drzewostanów o najwyższych cechach hodowlanych: przyrostowych, jakościowych i odpornościowych. Uzyskano też pozytywne wyniki stymulowania kwitnienia w plantacjach sosny zwyczajnej przez stosowanie nawożenia mineralnego i udowodniono, że najskuteczniejszym sposobem szczepienia, ze względu na udatność i dalszy wzrost szczepów, jest szczepienie "na miazgę". Stwierdzono również, że stosowana w plantacjach nasiennych, dla gatunków szybko rosnących więźba 5 × 5 m jest zbyt gęsta - powinna wynosić 7 × 7 m. Przy więźbie 5 × 5 m szczepy zbyt szybko dochodzą do zwarcia i nim wejdą w okres obfitego obradzania muszą być wycinane. Uzyskano też interesujące wyniki badań proweniencyjnych nad świerkiem rodzimego pochodzenia oraz nad świerkiem i sosną z Norwegii.
W latach 1992-1994 w ramach projektu badawczego KBN przeprowadzono badania nad restytucją populacji sosny zwyczajnej sprzed gradacji strzygonii choinówki w Puszczy Noteckiej, poprzedzone pracami badawczymi lat 1980-1990 zleconymi przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Pile. Celem tych badań było stworzenie bazy nasiennej dla obszaru całej Puszczy, przy wykorzystaniu pozostałych jeszcze resztek drzewostanów, grup lub pojedynczych drzew, które ocalały. W latach 1980-1990 doprowadzono do uznania 12 drzew jako drzewa doborowe. Dzięki energicznie podjętym pracom na terenie całej Puszczy nastąpiło w 1992 r. uznanie dalszych 45 drzew doborowych. W wyniku ścisłej współpracy z RDLP w Poznaniu została założona w 1993 r. w Nadleśnictwie Pniewy plantacja nasienna i archiwum klonów. W 1994 r. założono z 21 klonów archiwum w szkółce przy Katedrze Hodowli Lasu w Poznaniu. Z nasion wszystkich 57 drzew doborowych powstała w Nadleśnictwie Oborniki w 1996 r. plantacyjna uprawa nasienna i uprawy rodowe w Nadleśnictwach Sieraków i Oborniki.
2. Doskonalenie metod charakteryzowania, wydzielania i kartografowania typów siedliskowych lasu.
Podjęto próbę oceny przydatności kryteriów stosowanych w praktyce urządzeniowej do określania typów siedliskowych lasu. Badania przeprowadzono na zróżnicowanym pod względem typologicznym obszarze 1200 ha lasu. Uzyskane wyniki pozwoliły na wysunięcie wniosków co do słuszności podstawowych zasad klasyfikacji typologicznej, opracowanej przez pracowników Instytutu Badawczego Leśnictwa w Warszawie. Zaproponowano też sprawdzony sposób wydzielania i kartografowania typów lasu, polegający na schematycznym rozmieszczaniu głównych powierzchni typologicznych, na których zbierano materiały mające posłużyć do zaliczenia danego płatu lasu do odpowiedniego typu siedliskowego. Jeżeli pomiędzy tymi powierzchniami znajdowała się granica dwóch typów to do znalezienia jej dokładniejszego przebiegu wykorzystano materiały powierzchni dodatkowych i pomocniczych. Stwierdzono praktyczną przydatność tej metody kartowania typów lasu w terenie nizinnym dla obiektów o specjalnym charakterze, jak nadleśnictwa doświadczalne i parki narodowe.
3. Zagadnienie produkcji wysoko wartościowego, pod względem użytkowym, materiału sadzeniowego.
W badaniach szczególną uwagę zwrócono na gęstość siewu i sposób rozmieszczenia siewek. Udowodniono wyższość siewu pełnego nad siewem częściowym w szkółce otwartej i wskazano na najkorzystniejsze normy siewu. Uzyskane wyniki wykorzystano przy opracowaniu norm siewu pełnego, które zostały umieszczone w znowelizowanych "Zasadach hodowli lasu".
4. Plantacyjna uprawa drzew szybko rosnących.
Skoncentrowano badania nad więźbą sadzenia kilku gatunków drzew leśnych. W zależności od biologicznych właściwości gatunków zastosowano więźby 2 × 2 m do 5 × 5 m. Stwierdzono, że więźba 2 × 2 m, ze względów technicznych (stosowanie sprzętu ciężkiego do pielęgnowania gleby) jest zbyt mała, natomiast można już stosować więźbę 2,5 × 2,5 m. W wieku 15 lat nie stwierdzono jeszcze wpływu więźby na wzrost upraw. Zauważono natomiast, że tempo procesu wydzielania się drzew jest znacznie mniejsze w porównaniu z uprawami tradycyjnymi. Zjawiska te spowodowane zostały prawdopodobnie intensywnymi zabiegami agromelioracyjnymi, które przyczyniły się również do szybszego wzrostu upraw plantacyjnych.
5. Badania struktury lasów górskich.
Badania na ten temat prowadziło się we współpracy z Wyższą Szkołą Leśnictwa i Drzewnictwa w Zvoleniu i w zadaniu problemu międzyresortowego, koordynowanego przez AR w Krakowie. Zwrócono szczególną uwagę na zmienność cech morfologicznych świerka od wysokości n.p.m. i na stopień przydatności świerkowych drzewostanów sudeckich do odnowienia naturalnego. Stwierdzono zróżnicowanie tych cech od warunków siedliskowych dyktowanych wysokością npm, a przeszło 160-letnie drzewostany na wysokości 1200 m n.p.m. w Karkonoskim Parku Narodowym uznano za naturalne - inne ze względu na dużą zasobność i dobrą jakość oraz względną odporność za dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczych.
6. Doskonalenie metod określania stopnia zagrożenia, spowodowanego przez szkody przemysłowe, na podstawie zmian w aparacie asymilacyjnym i pokroju drzew.
Materiały badawcze zbierano w rejonie Konina, w lasach znajdujących się w zasięgu wpływu fluoru, emitowanego przez Hutę Aluminium Konin oraz w Górnośląskim i Katowickim Okręgu Przemysłowym. Użycie do oceny stopnia zagrożenia lasu metody opisowej pozwala, może na mniej dokładne, ale za to stosunkowo szybkie zaszeregowanie danego obszaru do odpowiedniej strefy zagrożenia lasu i zastosowanie dla tej strefy właściwych sposobów zagospodarowania. Obserwacją objęto również gatunki liściaste, co można uznać za pewną nowość. W przyszłości, gdyby gatunków iglastych nie udało się w okręgach przemysłowych utrzymać, byłoby można kryteria zagrożenia lasu oprzeć na uszkodzeniach drzew liściastych.
Znaczna część prac naukowo-badawczych wykonana została przy współudziale W. Barzdajna i W. Wesołego oraz S. Zabielskiego, B. Drogoszewskiego i H. Kocjana, jak również W. Muchy, A. Sienkiewicza, M. Szymańskiej, S. Gałązki, Cz. Nowaczyka, I. Króla i S. Szymańskiego. Poza tym w badaniach organizowanych przez Polskie Towarzystwo Gleboznawcze współpracował prof. Urbański z wieloma osobami, m.in. B. Adamczykiem, J. Bąkowskim, K. Chwalińskim, M. Gierczak, K. Glancem, A. Kowalkowskim, S. Kowalskim, Ł. Królikowskim, K. Mańką, K. Mąkosą, A. Przezbórskim, Z. Strzyszczemi T. Tramplerem. Wcześniej prof. Urbański współpracował naukowo ze swoimi nauczycielami prof. dr. hab. B. Zabielskim i prof. dr. dr. h. c. L. Mroczkiewiczem.
Zajęcia ze studentami prowadził prof. Urbański nieprzerwanie od 1951 do 1989 roku. Przez pierwsze 3 lata prowadził ćwiczenia kameralne i terenowe z urządzania lasu, a od 1953 r. ze szczegółowej hodowli lasu. Od 1967 r. wykładał hodowlę lasu studentom III i IV r. kierunku: inżynieria leśna i urządzenia techniczne w leśnictwie, a od 1968 r. dla obu kierunków. Prowadził je później dla studentów studiów stacjonarnych z przedmiotu selekcja, nasiennictwo i szkółkarstwo leśne i dla zaocznych z przedmiotu hodowla lasu. Na studiach stacjonarnych prowadził poza tym wykłady z przedmiotów fakultatywnych: genetyka drzew leśnych i nowe technologie w nasiennictwie i szkółkarstwie leśnym. Uczestniczył też w prowadzeniu seminariów dyplomowych.
Był wielokrotnie opiekunem studentów, odbywających praktyki wakacyjne w różnych nadleśnictwach i w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice. W latach 1965-1971 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Pedagogicznej Roku i był członkiem Rady Wydziału ds. Młodzieży.
Był recenzentem 16 rozpraw doktorskich (w tym 1 rozprawy z Wydziału Leśnego w Tharandcie - Uniwersytet Techniczny Drezno) i opracował 1 opinię o pracy doktorskiej dla Instytutu Techniczno-Leśnego w Sofii. Opracował też 8 recenzji prac habilitacyjnych. poza tym 1 opinię pracy habilitacyjnej opracował dla Wydziału Leśnego Wyższej Szkoły Leśnictwa i Drzewnictwa w Zvoleniu.. Opracował 3 oceny dorobku naukowego w związku z wnioskiem o nadanie tytułu profesora zwyczajnego. Sporządził 2 opinie o dorobku naukowym w związku z wnioskiem o powołanie na stanowisko samodzielnego pracownika naukowo-badawczego i 1 opinię o powołanie na stanowisko docenta oraz 2 opinie dla CKK w związku z zatwierdzeniem stopnia naukowego doktora habilitowanego. Brał też udział w pracach Komisji Wydziałowych najczęściej d.s. przewodów doktorskich, pełniąc kilka razy funkcję przewodniczącego. Opiekował się 94 magistrantami i był promotorem 6 zakończonych przewodów doktorskich.

Wykaz osiągnięć w pracy naukowo-badawczej
prof. zw. dr. hab. Kazimierza Urbańskiego

 

I. Monografie, studia, rozprawy
1. Zagadnienie inwentaryzacji i zagospodarowania luk w drzewostanach. (Współautor: L. Mroczkiewicz). Sylwan 1960, z.7: 7-19.
2. Próby szczepienia sosny pospolitej. Sylwan 1963, z.5: 51-57.
3. Metody charakteryzowania siedliskowych typów lasu na przykładzie Nadleśnictwa Doświadczalnego WSR Laski. Rocz. WSR w Poznaniu 1964: 171-194.
4. Z badań nad udatnością szczepień sosny pospolitej. Sylwan 1965, z.4: 55-60.
5. Wyniki kilkuletnich obserwacji obradzania wybranych drzew sosny pospolitej. Rocz. WSR w Poznaniu 1965: 271-278.
6. Kartografia typów siedliskowych lasu. Sylwan 1965, z.6: 21-26 (Współautor: L. Mroczkiewicz).
7. Wpływ różnych sposobów rozmieszczenia na wzrost siewek sosny zwyczajnej w szkółkach. Rocz. WSR w Poznaniu 1967: 313-370.
8. Zagadnienie rekultywacji gleb leśnych rejonów przemysłowych GOP i KOP. Komunikaty XIX Ogólnopolskiego Zjazdu Naukowego PTG. Ochrona środowiska glebowego. Katowice-Kraków. Puławy, Wrzesień 1972: 327-339. (Współautorzy: Ł. Królikowski, W. Mucha i in.).
9. Problemy uprawy lasu, dotyczące odnowienia dużych powierzchni zrębów zupełnych. Referaty Międzynarodowego Sympozjum z użytkowania lasu - PWN-Poznań-Łódź 1972: 178-186.
10. Metody badania gleb leśnych zniekształconych wpływem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego i ogólne wskazania przeciwdziałania skutkom. PTG, 75 s., Warszawa 1973. (Współautorzy: W. Mucha i in.).
11. Kumulacja fluoru w glebie w związku z emisją przemysłową w rejonie Konina.. Ochrona środowiska przyrodniczego w Wielkopolsce. Mat. Sesji nauk. 1972. PTPN i AR w Poznaniu. Poznań 1973. (Współautorzy: W. Mucha, M. Nowaczyk).
12. Metoda określania stref zagrożenia lasów na podstawie stopnia uszkodzeń drzew. W: Metody badania gleb leśnych zniekształconych wpływem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego i ogólne wskazania przeciwdziałania skutkom. Sprawozdanie PTG. Kserograf. Warszawa 1972: 207-221.
13. Untersuchungsergebnisse über Pfropfen der Kiefer (Pinus silvestris L.). Mat. międzyn. konf. nauk. w sprawie kompleksowej racjonalizacji gospodarstwa leśnego i przemysłu drzewnego. Sekcja biologiczna Zvolen 1972: 430-441.
14. Badania nad oddziaływaniem fluoru na siedliska leśne w rejonie Huty Aluminium Konin. Sprawozdanie. Kserograf. Poznań 1973. (Współautorzy: W. Mucha i in.). 32 s.
15. Wpływ gęstości siewu sosny zw. w szkółce na wzrost i rozwój jednorocznych siewek. Rocz. AR w Poznaniu 1975: 63-74.
16. Wpływ stopnia wykształcenia pączka wierzchołkowego u jednorocznych sadzonek na udatność i wzrost sosny (Pinus silvestris L.). PTPN 1976: 117-122.
17. Z badań nad normą siewu pełnego sosny w szkółce. (Współautor: R. Wasieczko). Las Polski 1976, z.7:10,11.
18. Przyrostowa i morfologiczna charakterystyka trzyletnich siewek świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) różnych krajowych pochodzeń. PTPN 1977: 13-21. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
19. Wpływ ciężaru nasion sosny pospolitej, pochodzących z różnych drzew, na wielkość jednorocznych siewek. Rocz. AR w Poznaniu 1978: 155-167.
20. Wzrost modrzewia polskiego, brzozy brodawkowatej i olszy szarej w 5-letniej uprawie plantacyjnej. PTPN 1979: 177-185. (Współautor: S. Zabielski).
21. Wstępne rezultaty badań zalesiania wydm nadmorskich. Mat. konf. nauk. IUFRO, Moskwa-Ryga, 1979, w j. angielskim i rosyjskim, 6 str. (Współautor: S. Zabielski).
22. Untersuchungsergebni?e über Versuchsjungbestände Gemeinen Kiefer, die aus Samen einzelner Bäume verschiedener Qualität stammen. Mat. konf. nauk. Tharandt-Brno, Tharandt 1981: 21-24.
23. Einfluss fehlerhafter Kiefernpflanzung auf das Gelingen und den Wuchs der Kulturen. Mat. konf. nauk. Drezno i Tharandt 1981: 165-173.
24. Zależność niektórych cech świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) od typu ugałęzienia II rzędu, w rezerwacie na Pilsku. Mat. konf. nauk. Zvolen-Poznań 1981: 219-254. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
25. Provenienzversuche mit Kiefer und Fichte norwegischer Herkunft in Polen. Mat. międzyn. konf. nauk. Zvolen 1982: 215-222.
26. Zmienność niektórych cech morfologicznych świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) w drzewostanach rezerwatu "Pilsko". PTPN 1983: 3-10. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
27. Kwitnienie i obradzanie sosny zwyczajnej (Pinus silvestris L.) na plantacjach nasiennych. Sylwan 1984, z.2:33-41. (Współautorzy: W. Wesoły, W. Barzdajn).
28. Polskie proweniencje świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) na uprawie porównawczej w Nadleśnictwie Doświadczalnym Laski. Sylwan 1984, z.7:39-50. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
29. Wzrost sosny zwyczajnej różnych norweskich pochodzeń w Nadleśnictwie Doświadczalnym Zielonka. PTPN 1984: 137-144.
30. Gründung und Bewirtschaftung von forstlichen schnellwachsenden Baumarten in Plantagen. Tharandt 1984: 8.
31. Wzrost pięcioletniej uprawy plantacyjnej szybko rosnących drzew leśnych w Nadleśnictwie Doświadczalnym Zielonka. PTPN 1985:165-171. (Współautorzy: B. Drogoszewski, H. Kocjan).
32. Charakterystyka siewek sosny zwyczajnej z różnych okręgów nasiennych Norwegii, uprawianej w szkółce Nadleśnictwa Doświadczalnego Zielonka. PTPN 1986: 171-177.
33. Ergebnisse von Untersuchungen zur Plantagenwirtschaft in der VR Polen. Mat. konf. nauk. Tharandt. Sekcja Leśna. Techniczny Uniwersytet Drezno 1986: 243-252. (Współautor: S. Szymański).
34. Kształtowanie się struktury drzewostanów i cech morfologicznych drzew świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) w Karkonoszach w zależności od wzniesienia nad poziom morza. Zesz. Nauk. AR im. H. Kołłątaja w Krakowie, 1987, nr 215:39-60. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
35. Wpływ suszy w latach 1982-1984 na przyrost wysokości polskich proweniencji świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice. Sylwan 1987, nr 4: 31-35.
36. Zależność niektórych cech szyszek świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) od wzniesienia nad poziom morza na Pilsku. Ref. konf. nauk. Zvolen VSLD 1989: 50-57. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
37. Ergebni?e frühzeitiger Pflege schnellwachsender Baumarten in Plantagen. Mat. konf. nauk. Drezno. Uniwersytet Techniczny 1989: 55-61.
38. Wielkoobszarowa rejonizacja przyrodniczo-leśna i typy siedliskowe lasu. Rocz. AR w Poznaniu 1989: 57-62.
39. Wzrost polskich pochodzeń świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) w doświadczeniu proweniencyjnym z 1972 r. w Nadleśnictwie Doświadczalnym Laski. Sylwan 1990, nr 2: 33-44. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
40. Charakterystyka świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) w Górach Orlickich, Górach Bystrzyckich i Górach Sowich. Zesz. Nauk. AR im. H. Kołłątaja w Krakowie, Leśnictwo, z.20, 1991, nr 254: 47-53. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
41. Ocena hodowlanej wartości drzewostanów sudeckich pod kątem naturalnego ich odnowienia. W: Zagospodarowanie lasów górskich. Synteza wyników badań naukowych prowadzonych w latach 1986-1990. AR im. H. Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny 1991: 5-9. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
42. Problemy genetyczne drzewostanów sosnowych w Puszczy Noteckiej. W: Puszcza Notecka, historia. stan obecny i perspektywy. Konf. nauk. PTL i Regionalna Dyrekcja L.P. Piła, Poznań, Szczecin. Poznań-Smolarnia 1992: 47-53. (Współautor: W. Wesoły).
43. Zmienność morfologiczna świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) w Karkonoszach w zależności od wzniesienia nad poziom morza. Geoekologiczne problemy Karkonoszy. Mat. konf. nauk. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 1993: 343-348. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
44. Wpływ cech jakościowych sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) na jej potomstwo generatywne. Sylwan 1997, nr 4: 135-143.
45. Znaczenie warunków ekologicznych w produkcji sadzonek drzew leśnych. Sylwan 1997, nr 4: 85-94. (Współautor: W. Barzdajn).
46. Wyniki 30-letnich doświadczeń rodowych sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.). Materiały i dokumenty Kongresu Leśników Polskich, t.II, referaty, Warszawa 1998: 347-351.
47. Wzrost brzozy brodawkowatej i modrzewia polskiego w 20-letniej uprawie plantacyjnej. Rocz. AR w Poznaniu 1998: 11-24. (Współautorzy: B. Drogoszewski, H. Kocjan).

II. Artykuły i komunikaty naukowe
1. Dokumentacja terenowych prac naukowo-badawczych w zakresie leśnictwa. Sylwan 1954, z.6: 523-526. (Współautor: B. Zabielski).
2. Przechowywanie zrazów drzew iglastych do wiosennych szczepień. Las Polski 1963, z.23:10-11.
3. Wartość nasion jako kryterium oceny drzew doborowych. Las Polski 1964, z.22:13-14.
4. O szczepieniu sposobem "na miazgę". Las Polski 1965, z.22:16.
5. Hodowla i uprawa lasu. Las Polski 1970, z.15-16: 18,19. (Z okazji 25-lecia gospodarki leśnej na ziemiach północnych i zachodnich).
6. Problemy uprawy lasu dotyczące odnowienia dużych powierzchni zrębów zupełnych. Streszcz. ref. na międzyn. symp. Ustronie 1970. Katedra Użytkowania Lasu WSR Poznań, 1970.
7. Untersuchungsergebni?e über Pfropfen der Kiefer (Pinus silvestris L.). Streszczenie referatów Sekcja leśna-biologiczna. W j. słowackim, rosyjskim, angielskim i niemieckim. Zvolen 1972: 143-146.
8. Untersuchungsergebni?e über einige Merkmale der Nachkommenschaft einzelner Kieferbaüme (Pinus silvestris L.). Mat. międzyn. konf. Streszczenie referatów w j. słowackim, rosyjskim i niemieckim. Zvolen 1977.
9. Dotychczasowe wyniki badań nad doskonaleniem kryteriów oceny uszkodzenia aparatu asymilacyjnego drzew i krzewów leśnych. Streszczenie ref. na konf. "Reakcje biologiczne drzew na emisje przemysłowe". Instytut Dendrologii PAN, Kórnik 1978: 1.
10. Dotychczasowe wyniki obserwacji świerka krajowych pochodzeń z uprawy porównawczej w Nadleśnictwie Doświadczalnym Laski. Materiały konferencji "Stan prac nad proweniencjami sosny, świerka i modrzewia w Polsce oraz perspektywy badań populacyjnych tych gatunków". Instytut Dendrologii PAN Kórnik 1978: 6. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły).
11. Badania nad dziedziczeniem cech drzew matecznych sosny pospolitej przez potomstwo generatywne, powstałe z wolnego zapylenia. Materiały konferencji "Stan prac nad proweniencjami sosny ...". Instytut Dendrologii PAN Kórnik 1978: 9.
12. Wzrost produkcyjności lasu na drodze doskonalenia gospodarki nasienno-szkółkarskiej. Mat. na sesję naukową PTL nt. "Lasy i drewno u progu XXI wieku". Stare Jabłonki 1981: 81-104.
13. Natürliche Verjungung der Nadelhölzer in Polen. Tidsskrift for skogbruk. Oslo. 1982, z.1:150-154. Zeszyt wydany z okazji przejścia na emeryturę prof. O. B?rseta.
14. Aktualne zadania nasiennictwa i szkółkarstwa leśnego. Mat. sympozjum nt. "Ochrona i zagospodarowanie drzewostanów pogradacyjnych w Polsce" 1984, LZD Siemianice. Wydział Leśny AR w Poznaniu, NZLP Warszawa: 83-87.
15. O pełniejsze wykorzystywanie warunków ekologicznych w szkółkach leśnych. Przegląd Leśniczy 1996, nr 11/VI: 9-11. (Współautor: W. Barzdajn).
16. Zachowanie zasobów genowych sosny zwyczajnej pochodzącej sprzed gradacji strzygonii choinówki w Puszczy Noteckiej. Materiały i dokumenty Kongresu Leśników Polskich, t.II, referaty, Warszawa
1998: 331-332. (Współautorzy: W. Wesoły, W. Barzdajn).

III. Pozycje podręcznikowe
1. Szkółkarstwo leśne (współautor). Oficyna Edytorska Wydawnictwo Świat. Warszawa 1992.
2. Ekologiczne czynniki produkcji sadzonek w szkółkach leśnych. Biblioteczka leśniczego, zeszyt 89. Wydawnictwo Świat. Warszawa 1998.
3. Źródła pozyskiwania nasion drzew leśnych. Biblioteczka leśniczego, zeszyt 94. Wydawnictwo Świat. Warszawa 1998.
4. Podstawy hodowli selekcyjnej. Biblioteczka leśniczego, zeszyt 102. Wydawnictwo Świat. Warszawa 1999.

IV. Inne opracowania np. prace projektowe, doświadczalno-konstrukcyjne, opracowania badawcze niepublikowane, ważniejsze ekspertyzy
1. Plan gospodarczy lasów i parków Zespołu Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR) Laski, pow. Kępno, 78,27 ha, 48 str., 1957.
2. Plan gospodarczy lasów i parków Zespołu PGR Mikorzyn, 85,32 ha, 54 str., 1957.
3. Plan gospodarczy lasów i parków Zespołu PGR Rogaszyce, pow. Ostrzeszów, 31,65 ha, 30 str., 1959.
4. Plan gospodarczy lasów i parków Zespołu PGR Miechowa, pow. Kluczbork, 38,05 ha, 47 str., 1960.
5. Plan gospodarczy lasów i parków Zespołu PGR Komorzno, 25,89 ha, 27 str., 1960.
6. Plan gospodarczy lasów i parków Zespołu PGR Biskupice, pow. Kluczbork, 38,04 ha, 45 str., 1963.
7. Plan gospodarczy lasów i parków Zespołu PGR Roszkowice, pow. Kluczbork, 71,40 ha, 52 str., 1963.
8. Plan gospodarczy lasów i parku Zespołu PGR Ciecierzyn, pow. Kluczbork, 9,38 ha, 18 str., 1964.
9. Plan gospodarczy lasów i parku Zespołu PGR Chudoba, pow. Kluczbork, 13,53 ha, 25 str., 1964.
10. Plan gospodarczy lasów i parku Zespołu PGR Baruszowice, pow. Kluczbork, 16,40 ha, 26 str., 1964.
11. Plan gospodarczy lasów i parku Zespołu PGR Dobiercice, pow. Kluczbork, 11,95 ha, 18 str., 1964.
12. Badania nad biologicznymi właściwościami i przemysłową oceną nowych krzyżówek wierzb koszykarskich. Poznań 1966, 21s. (Współautorzy: L. Mroczkiewicz, E. Koliński).
13. Metody badania gleb leśnych zniekształconych wpływem zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego i ogólne wskazania przeciwdziałania skutkom. Sprawozdanie PTG 1971, 162 s. i 1973, 150 s. Kserograf. Warszawa. (Współautorzy: W. Mucha i in.).
14. Ekspertyza w sprawie szkód powstałych w lasach Nadl. Piława (OZLP Szczecinek) w związku z założeniem stawów rybnych. Wykonana na zlecenie Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie. Część I w 1970 r., część II w 1971 r.
15. Badania nad więźbą plantacyjnej uprawy brzozy brodawkowatej, modrzewia polskiego i olszy szarej, przy zastosowaniu intensywnych zabiegów agromelioracyjnych. Sprawozdania roczne i etapowe za lata 1971-1975. (Współautor: S. Zabielski). Sprawozdania roczne i etapowe za lata 1976-1980. (Współautorzy: B. Drogoszewski, H. Kocjan). Od 1981 r. zmiana brzmienia tytułu - "Określenie najkorzystniejszych dla wzrostu szybko rosnących drzew leśnych (Md, Dgl, Św, Brz, Olsz) więźb w intensywnie pielęgnowanych uprawach plantacyjnych. Sprawozdania roczne i etapowe za lata 1981-1985. (Współautorzy: B. Drogoszewski, H. Kocjan). Zadanie problemu resortowo-branżowego. Koordynacja IBL.
16. Biologiczne zagospodarowanie pasa nadmorskiego Koszalińskiego Urzędu Morskiego. Sprawozdanie 1972 r. (Współautor: S. Zabielski).
17. Badania nad oddziaływaniem fluoru na siedliska leśne w rejonie Huty Aluminium Konin. Sprawozdania roczne I 1972, 74 s.; III 1974, 63 s. Poznań. (Współautorzy: W. Mucha i in.).
18. Badania nad wzmaganiem obradzania w plantacjach nasiennych drzew leśnych. Sprawozdania roczne i etapowe za lata 1973-1975, 1976-1980, 1981-1985 i 1986-1990. (Współautorzy: W. Wesoły, W. Barzdajn). Zadanie problemu węzłowego. Koordynacja IBL.
19. Tezy do nowelizacji obowiązujących zasad hodowlanych. Wykonano na zlecenie Ministerstwa Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. 1973.
20. Badania wpływu hutnictwa aluminium na środowisko leśne na przykładzie Huty Konin. Sprawozdanie etapowe za lata 1976-1980, 126 s. Poznań, 1980. (Współatorzy: W. Mucha i in.).
21. Badania porównawcze nad morfologią i przyrostowością świerka z nizinnych i górskich obszarów Polski. Sprawozdania roczne i etapowe za lata 1973-1975 i 1976-1980. Od 1981 r. zmiana brzmienia tytułu "Badania ... świerka z różnych pochodzeń". Sprawozdania roczne i etapowe za lata 1981-1985 i 1986-1990. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły). Zadanie problemu węzłowego. Koordynacja IBL.
22. Ustalenie odporności i przydatności hodowlanej jodły olbrzymiej różnych pochodzeń oraz opracowanie optymalnych zasad jej uprawy. Sprawozdania roczne i etapowe za lata 1981-1985 i 1986-1990. (Współautorzy: W. Wesoły, W. Barzdajn, H. Kocjan). Zadanie problemu węzłowego. Koordynacja SGGW Warszawa.
23. Ocena hodowlanej wartości drzewostanów sudeckich pod kątem naturalnego ich odnowienia. Sprawozdania roczne i etapowe za lata 1981-1985 i 1986-1990. (Współautorzy: W. Barzdajn, W. Wesoły). Zadanie problemu międzyresortowego. Koordynacja AR Kraków.
24. Wykorzystanie puli genów sosny zwyczajnej sprzed gradacji strzygonii choinówki w Puszczy Noteckiej. Sprawozdanie merytoryczne projektu badawczego KBN. Wydruk komp. Kat. Hod. Lasu AR w Poznaniu, 1994, 22 s. (Współautorzy: W. Wesoły, W. Barzdajn).

V. Prace informujące o postępach określonej gałęzi wiedzy, kierunkach badawczych, nowych metodach, prace popularno-naukowe itp.
1. Jan Alfred Kurpiński (wspomnienie pośmiertne). Las Polski 1967, z.11: 20.
2. Rewizyta leśników norweskich. Las Polski 1968, z.24: 19.
3. Jubileusz Uczonego (40-lecie pracy naukowo-dydaktycznej prof. dr. L. Mroczkiewicza). Las Polski 1968, z.15-16: 2.
4. Ponad 40-letnia działalność naukowo-dydaktyczna prof. dr. L. Mroczkiewicza. Sylwan 1968, z.12: 84-86.
5. Selekcja w nasiennictwie leśnym. Las Polski 1971, z.17: 15. (Ankieta Jubileuszowa).
6. Leon Mroczkiewicz (wspomnienie pośmiertne). Las Polski 1971, z.23: 21.
7. Z żałobnej karty. Prof. dr Leon Mroczkiewicz, Kronika Miasta Poznania 1972, nr 2: 141-145.
8. Leon Mroczkiewicz. Wspomnienie pośmiertne. Sylwan 1972, nr 7: 71-74.
9. 20 lat wyższych studiów leśnictwa i drzewnictwa w Zvoleniu. Las Polski 1973, z.3: 14-15.
10. Topole. Poznań 1973. Recenzja, Las Polski 1974, z.12: 12-14.
11. Lasy Wielkopolskiego Parku Narodowego i jego otuliny. PZPN, 1985, s. 222-223. (Sprawozdanie nr 102 za 1983 r.).

 

KAZIMIERZ URBAŃSKI
Prace badawcze prowadzone
w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice

 

I. Doświadczenia rodowe sosny zwyczajnej
Przez wiele lat, po II wojnie światowej, przeciętne zapotrzebowanie na nasiona sosny zwyczajnej wynosiło rocznie przeszło 30 ton. Aby sprostać temu zadaniu nadleśnictwa zostały zobowiązane do pozyskiwania szyszek ze wszystkich drzew na powierzchniach zrębowych i w drzewostanach przeznaczonych do trzebieży, a część szyszek pochodziła ze skupu zupełnie nie kontrolowanego. W takiej sytuacji niektóre nasiona odznaczały się słabą wartością hodowlaną, co musiało ujemnie wpłynąć na wzrost i jakość powstałych z nich drzewostanów. Aby sprawdzić w sposób praktyczny, w jakim stopniu zjawisko to powodowało przewidywane pogarszanie się jakości drzewostanów postanowiono założyć doświadczenia rodowe z drzew różniących się pod względem kształtu pnia. W tym celu wczesną wiosną 1957 r. wybrano w drzewostanach boru świeżego Leśnictwa Doświadczalnego Dobrygość i Wielisławice 8 par drzew w wieku około 75 lat, z których jedno było drzewem dorodnym, a drugie miało różne wady pnia i korony. Obydwa drzewa rosły w niedalekiej odległości od siebie, aby można było wykluczyć ewentualny wpływ mikrosiedliska na wygląd drzew. Z tych drzew corocznie pod koniec zimy zrywano szyszki i pozyskiwano nasiona, które tego samego roku wysiewano w szkółce leśnej oddzielnie z każdego drzewa, a w następnym roku zakładano uprawy doświadczalne. W ten sposób powstało 7 powierzchni rodowych. Pięć z nich, nasiona z lat 1957-1961, zlokalizowano w oddz. 19, na pow. 1,0 ha sadząc siewki rzędowo - obok siebie potomstwo drzewa dorodnego i drzewa wadliwego dla porównania. Doświadczenie rodowe z nasion zebranych w 1962 r. założono w oddz. 30, na pow. 0,60 ha, a z nasion zebranych w 1963 r. w oddz. 31, na pow. 0,25 ha. W obydwóch przypadkach, posiadając więcej siewek założono je również rzędowo, ale w 4 powtórzeniach.
Doświadczenia rodowe nie mają jeszcze długiej tradycji. Do najstarszych należy doświadczenie z sosną zwyczajną, założone w 1938 r. w południowej Norwegii, w nadmorskim leśnictwie Hvaler (1).
Informacje, dotyczące pomiarów i obserwacji omawianych doświadczeń rodowych z poprzednich okresów zostały przez prof. Urbańskiego wcześniej opublikowane (3, 4, 5, 6). W tych powierzchniach rodowych usuwano każdorazowo, zgodnie z zasadami trzebieży selekcyjnej, drzewa szkodliwe w tym celu, aby wyniki badań poza znaczeniem poznawczym miały też praktyczną wartość. Jako miarę oceny wartości potomstwa drzew o budowie prawidłowej i wadliwej przyjęto odsetek drzew prostych, który wynosi u potomstwa drzew dorodnych 60,3%, a u potomstwa drzew wadliwych tylko 16,7% (7, 8).
Drzewa z trzech powierzchni rodowych przekroczyły już 40 lat. Wysoki odsetek drzew prostych u potomstwa drzew matecznych dorodnych nadal się utrzymuje.
Uzyskane wyniki są zgodne z naszą wiedzą na ten temat, że stosując selekcję w nasiennictwie można jakość zwiększyć o przeszło 60% (2).
W kwietniu 1998 r. powstała w oddz. 14d Leśnictwa Doświadczalnego Dobrygość powierzchnia rodowa z siewek 21 klonów doświadczalnej plantacji nasiennej sosny zwyczajnej na Pomianach (Leśn. Dośw. Marianka) i z siewek drzewostanu nasiennego wyłączonego obrębu Rychtal, Nadleśnictwa Syców.
Literatura:
1. B?rset O. Frsok med. avkom, av enkelttraer fra kystfuruskogen po Hvaler. Det norske Skogforsoksvesen, nr 38, 1951.
2. Janson L., Matras J. Plantacje nasienne i plantacyjne uprawy nasienne w leśnictwie polskim. W: Problematyka genetyki i selekcji drzew leśnych. Postępy techniki w leśnictwie 51, Warszawa, 1992.
3. Urbański K. Wyniki kilkuletnich obserwacji obradzania wybranych drzew sosny pospolitej. Roczniki WSR w Poznaniu, 1965: 271-278.
4. Urbański K. Untersuchungsergebni?e über einige Merkmale der Nachkommenschaft einzelner Kieferbaüme (Pinus silvestris L.). Materiały Międzynarodowej Konferencji. Streszczenie referatów. Zvolen 1977.
5. Urbański K. Badania nad dziedziczeniem cech drzew matecznych sosny zwyczajnej przez potomstwo generatywne, powstałe z wolnego zapylenia. Materiały konferencji: Stan prac nad proweniencjami sosny, świerka i modrzewia w Polsce oraz perspektywy badań populacyjnych tych gatunków. Instytut Dendrologii PAN. Kórnik, 1978: 9.
6. Urbański K. Untersuchungsergebni?e über Versuchsjungbestände Gemeinen Kiefer, die aus Samen einzelner Bäume verschiedener Qualität stammen. Materiały Konferencji Naukowej Tharandt-Brno. Tharandt 1981: 21-24.
7. Urbański K. Wpływ cech jakościowych sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) na jej potomstwo generatywne. Sylwan 1997, nr 4: 135-143.
8. Urbański K. Wyniki 30-letnich doświadczeń rodowych sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.). Materiały i dokumenty Kongresu Leśników Polskich, t.II, referaty, Warszawa 1998: 347-351.

Wykaz magistrantów, korzystających z materiałów zebranych z powierzchni rodowych

 

1. Jan Harbul 1973
2. Marek Kądziela 1977
3. Adam Łapkiewicz 1977
4. Andrzej Kardoliński 1977
5. Wiesław Nowakowski 1978
6. Mirosława Łechtańska 1983
7. Maria Mientka-Ściesińska 1983
8. Jarosław Turowski 1988
9. Maciej Nowakowski 1988
10. Paweł Jędrzejczak 1989
11. Marek Malinowski 1998
12. Izabela Röttger 1999
13. Robert Wypych 1999

II. Powierzchnia porównawcza polskich proweniencji świerka pospolitego
Doświadczenie rozpoczęto w 1972 r. wysianiem nasion 20 proweniencji, dostarczonych przez Instytut Badawczy Leśnictwa w Warszawie. Powierzchnię porównawczą założono w 1975 r. w układzie bloków kompletnie losowanych, w pięciu powtórzeniach. Na działce wielkości 324 m2 posadzono 144 drzewka, w więźbie 1,5 × 1,5 m. Wielkość powierzchni badawczej razem z otuliną wynosi 3.63 ha. Okresowo, w pierwszych latach corocznie, dokonywano pomiarów i obserwacji różnych cech, przede wszystkim pomiarów wysokości i grubości. Do 1981 r. wysokość, jako podstawowa cecha drzew, różnicowała populacje w następujący sposób: najniższe pochodziły z proweniencji Witów, a najwyższe z Istebnej 149. Pomiędzy nimi ukształtowały się 4 grupy z następującymi populacjami w czołówce: Bliżyn, Orawa, Nowe Ramuki i Kartuzy.
W 1996 r., po 25 latach, największą produkcyjność wykazała proweniencja Stronie Śląskie (131 m3/ha), następnie Bliżyn (128 m3/ha) i proweniencje beskidzkie, w tym Istebna 149 (112m3/ha). Proweniencja Witów osiągnęła około połowy tych wartości (62 m3/ha).
Literatura:
1. Barzdajn W., Urbański K., Wesoły W. Przyrostowa i morfologiczna charakterystyka trzyletnich siewek świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) różnych krajowych pochodzeń. PTPN 1977: 13-21.
2. Barzdajn W., Urbański K., Wesoły W. Polskie proweniencje świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) na uprawie porównawczej w Nadleśnictwie Doświadczalnym Laski. Sylwan 1984, z.7: 39-50.
3. Barzdajn W., Urbański K., Wesoły W. Wzrost polskich pochodzeń świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) w doświadczeniu proweniencyjnym z 1972 r. w Nadleśnictwie Doświadczalnym Laski. Sylwan 1990, nr 2: 33-44.
4. Barzdajn W. Dwudziestoletnie doświadczenie proweniencyjne ze świerkiem (Picea abies [L.] Karsten) serii IUFRO 1972 w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice.
I. Cechy wzrostowe. Sylwan 1994, nr 11: 25-36.
5. Barzdajn W. Dwudziestoletnie doświadczenie proweniencyjne ze świerkiem (Picea abies [L.] Karsten) serii IUFRO 1972 w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice.
II. Cechy morfologiczne. Sylwan 1995, nr 5: 43-54.
6. Barzdajn W. Dwudziestoletnie doświadczenie proweniencyjne ze świerkiem (Picea abies [L.] Karsten) serii IUFRO 1972 w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice.
III. Cechy fenologiczne. Sylwan 1995, nr 7: 33-49.
7. Barzdajn W. Dwudziestoletnie doświadczenie proweniencyjne ze świerkiem (Picea abies [L.] Karsten) serii IUFRO 1972 w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice.
IV. Odporność drzew. Sylwan 1996, nr 6: 15-21.
8. Barzdajn W. Dwudziestoletnie doświadczenie proweniencyjne ze świerkiem (Picea abies [L.] Karsten) serii IUFRO 1972 w Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Siemianice.
V. Próba syntezy. Sylwan 1996, nr 8: 11-17.
9. Barzdajn W. Ocena wartości diagnostycznej morfologicznych cech szyszek świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) w celu wyróżnienia jego proweniencji. Sylwan 1996, nr 9: 61-75.
10. Barzdajn W. Zmienność świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.) polskich proweniencji w 25-letnim doświadczeniu w LZD Siemianice. Sylwan 1997, nr 10: 73-82.

Wykaz magistrantów, korzystających z materiałów zebranych z powierzchni proweniencyjnej

 

1. Kazimierz Miłkowski 1979
2. Lech Jankowiak 1983
3. Tomasz Sołtys 1992
4. Marek Łuczak 1994
5. Krzysztof Matuszak 1995
6. Ryszard Szymankiewicz 1995

III. Proweniencje świerka pospolitego (Picea abies [L.] Karst.)
norweskiego pochodzenia
Dzięki uprzejmości kierownika wyłuszczarni nasion w Hamar (Norwegia) inż. I. Fystro, który dostarczył nasiona, powstała w 1974 r. w oddz. 73c Leśnictwa Doświadczalnego Laski powierzchnia porównawcza o pow. 1,05 ha z 16 proweniencjami norweskimi i dla porównania z jednym pochodzeniem lokalnym. Do założenia doświadczenia użyto 4-letnich sadzonek wyprodukowanych w szkółce Leśnictwa Doświadczalnego Wielisławice. Powierzchnia działki wynosi 140 m2 (28,0 × 5,0 m) i zawiera 85 stanowisk, w więźbie 1 × 1,5 m.
W wieku 25 lat drzewa odznaczały się następującymi cechami:
1. Przeżywalność proweniencji norweskich kształtowała się w granicach od 29 do 69%, pochodzenia polskiego 51%.
2. Wysokość wynosiła od 5,1 do 7,4 m u pochodzeń norweskich i 7,8 m u pochodzenia polskiego.
3. Pierśnica proweniencji norweskich różnicowała się w granicach 5,2 do 7,6 cm, a wynosiła u polskiego pochodzenia 8,6 cm.
4. Odsetek drzew o budowie prawidłowej wynosił u proweniencji norweskich od 64 do 87%, a u pochodzenia polskiego 79%.
Pochodzenie polskie przodowało w wysokości i pierśnicy, a ustępowało niektórym proweniencjom norweskim w przeżywalności i odsetku drzew o budowie prawidłowej.
W Leśnym Zakładzie Doświadczalnym Murowana Goślina, oddz. 69 znajduje się siostrzana powierzchnia proweniencyjna sosny zwyczajnej z Norwegii. Założono ją wczesną wiosną 1970 r. 2-letnimi siewkami 9 proweniencji norweskich i jednej pochodzenia rodzimego. Zastosowano także w tym przypadku układ bloków losowanych, w 4 powtórzeniach. Na jednej działce o pow. 52 m2 posadzono w więźbie 1,0 × 1,2 m 49 sadzonek. Z analizy materiałów badawczych wynikało, że cechy drzew uzależnione były od miejsca pozyskania nasion. Wartości tych cech malały wyraźnie ze zwiększającą się szerokością geograficzną, czego przynajmniej na razie nie można było zaobserwować u norweskiego świerka pospolitego.

 

Literatura:

1. Urbański K. Provenienzversuche mit Kiefer und mit Fichte norvegischer Herkunft in Polen. Mat. międzyn. konf. nauk. Zvolen, 1982: 215-222.
2. Urbański K. Wzrost sosny zwyczajnej różnych norweskich pochodzeń w Nadleśnictwie Doświadczalnym Zielonka. PTPN 1984: 137-144.
3. Urbański K. Charakterystyka siewek sosny zwyczajnej z różnych okręgów nasiennych Norwegii. PTPN 1986: 171-177.
Wykaz magistrantów, korzystających z materiałów zebranych z powierzchni proweniencyjnej świerka norweskiego
1. Teresa Chabasińska 1980
2. Miłosz Wagner 1995

IV. Szczepienia sosny zwyczajnej

W latach 1959-1962 w oddz. 31 Leśnictwa Doświadczalnego Dobrygość, na pow. 0,05 ha podjęto próby szczepienia sosny zwyczajnej, z myślą wyboru odpowiedniego sposobu szczepienia w celu zakładania plantacji nasiennych. Wykorzystano następujące sposoby szczepienia: 1) w płaskie nacięcie boczne, 2) w rozczep pędu szczytowego, 3) w boczną szparę, 4) "na miazgę", (Prokazin 1960). Do doświadczenia wykorzystano gałęzie pozyskane przy okazji zbioru szyszek z drzew dorodnych i drzew wadliwych. Z nasion tych drzew powstały powierzchnie rodowe. Pokolenie wegetatywne dziedziczyło cechy drzew matecznych, co świadczyło, że były one dziedzicznie utrwalone. Szczepy z drzew wadliwych wytworzyły bardzo nieregularne korony i sukcesywnie były zimą z powodu okiści wyłamywane. Pozostało kilkanaście szczepów, pochodzących głównie z drzew dorodnych.

Literatura:
1. Urbański K. Próby szczepienia sosny pospolitej. Sylwan 1963, z.5: 51-57.

V. Próba zakładania upraw sosnowych ze szczepów
W badaniach wykorzystano szczepy pozostałe po likwidacji doświadczenia nad udatnością szczepienia sosny zwyczajnej, przeprowadzonych w 1963 r., przy zastosowaniu sposobu szczepienia w płaskie nacięcie boczne i szczepienia "na miazgę" (Prokazin 1960), w czterech okresach czasowych - szczepienie wczesnowiosenne, wiosenne, letnie i późnoletnie, na 2-letniej uprawie sosnowej. Okazało się, że termin wiosenny jest najodpowiedniejszy do szczepienia na otwartej przestrzeni. Występują u nas wtedy korzystne warunki przyrodnicze, sprzyjające technicznym czynnościom poprzedzającym szczepienie i w czasie jego trwania oraz dodatnio wpływają na przyjmowanie się zrazów. Szczepienie "na miazgę" we wszystkich terminach było znacznie korzystniejsze od szczepienia płaskiego w płaskie nacięcie boczne.
Doświadczenie nad zakładaniem upraw ze szczepów sosny zwyczajnej zostało zlokalizowane w oddz. 31 Leśnictwa Doświadczalnego Dobrygość, na pow. 1,30 ha. Szczepy z bryłą wysadzono wiosną 1965 r. na 1-rocznej uprawie sosnowej w więźbie 4,0 × 4,0 m, zabezpieczając je palikami. Zakładano, że szczepy, pochodzące z drzew dorodnych powinny stanowić w przyszłości drzewostan, a sosna pochodzenia generatywnego miała wypełniać przestrzeń. Z powodu niedostatecznego zabezpieczenia część szczepów została niestety zniszczona przez koziołki i dziki.

Literatura:
1. Urbański K. Z badań nad udatnością szczepień sosny pospolitej. Sylwan 1965, nr 4: 55-60.

VI. Doświadczalne plantacje nasienne sosny zwyczajnej

i modrzewia polskiego
Plantacja sosnowa została założona w oddz. 115 A b Leśnictwa Doświadczalnego Marianka w 1967 r. ze szczepów, reprezentujących 25 drzew doborowych, wytypowanych w Nadleśnictwie Doświadczalnym Siemianice i w nadleśnictwach z nim sąsiadujących. Powierzchnia plantacji, wynosząca 0,6 ha, została podzielona na 15 kwater. Na każdej z nich, w więźbie 4 × 4 m, posadzono 25 szczepów, pochodzących z wszystkich drzew doborowych.
Plantację modrzewiową założono również w 1967 r. w Leśnictwie Doświadczalnym Dobrygość, oddz. 13 r na powierzchni 0,56 ha. Szczepy, pochodzące z 20 drzew doborowych Nadleśnictwa Bliżyn, posadzono w więźbie 4 × 4 m, w 16 rzędach. W każdym rzędzie było 15 szczepów.
W obydwóch plantacjach zbierano materiały badawcze do prac magisterskich, a w plantacji sosnowej również do rozprawy doktorskiej i habilitacyjnej. Tematem tych badań było stymulowanie kwitnienia i obradzania przez obrączkowanie i strangulację oraz stosowanie środków chemicznych. Techniczne zabiegi stymulowania tego procesu, oceniając ogólnie, wpływały w niewielkim stopniu na zwiększanie się liczby kwiatów. W plantacji sosnowej na szczepach poddanych tym zabiegom w porównaniu ze szczepami kontrolnymi stwierdzono znacznie więcej kwiatów żeńskich oraz 2-letnich i 1-rocznych szyszek przy zastosowaniu strangulacji. Więcej kwiatów męskich stwierdzono natomiast na szczepach obrączkowanych. W 1995 r. plantacja sosnowa została po raz pierwszy przerzedzona.
W plantacji modrzewiowej zabiegi techniczne miały wpływ na zwiększenie się liczby kwiatów żeńskich i męskich, których liczba w porównaniu ze szczepami kontrolnymi zwiększyła się o 70%. Lepsze efekty w stosunku do kwiatów żeńskich osiągnięto przy stosowaniu obrączkowania, a strangulacja wydajniej wpłynęła na zwiększenie liczby kwiatów męskich.
Stosowane zabiegi chemiczne (oprysk gibereliną GA 4/7) miały wpływ przede wszystkim na zwiększenie liczby kwiatów męskich.

Literatura:
1. Wesoły W., Urbański K., Barzdajn W. Kwitnienie i obradzanie sosny zwyczajnej (Pinus silvestris L.) na plantacjach nasiennych. Sylwan 1984, nr 2: 33-41.
2. Wesoły W. Studia nad intensywnością kwitnienia i obradzania plantacji nasiennych. Rozprawa doktorska. Kat. Hod. Lasu AR Poznań. Maszynopis. 1980.
3. Wesoły W. Wpływ zewnętrznego traktowania sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) na kwitnienie i zawartość endogennych regulatorów wzrostu. Rozprawa habilitacyjna. Rocz. AR Poznań. 1989. Rozprawy naukowe. Zeszyt 215.

Wykaz magistrantów, korzystających z materiałów zebranych w doświadczalnych plantacjach nasiennych

1. Wojciech Wesoły 1972
2. Anna Ankudo 1995
3. Małgorzata Dyngosz 1995

 

BOHDAN DROGOSZEWSKI
Katedra Hodowli Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Wykorzystanie niektórych odmian wierzb jako komponentów dla wzbogacenia bazy żerowej jeleniowatych

 

Najogólniej można stwierdzić, że zgryzane przez jeleniowate są niemal wszystkie gatunki drzew i krzewów występujące w naszych lasach, jakkolwiek stopień ich atrakcyjności jako żeru jest bardzo różny.
Na możliwość wykorzystania wierzb do wzbogacenia bazy żerowej dla jeleniowatych zwracano uwagę już od dawna. Natomiast poglądy szeregu autorów co do wartości "paszowej" różnych odmian wierzb do dziś nie są w pełni ze sobą zgodne.
Istotnym, w przypadku wierzb, wydawało się to, że można je stosunkowo łatwo mnożyć wegetatywnie i bez większych trudności wprowadzać na powierzchnie leśne lub przeznaczone do zalesienia, a znaczna dynamika odroślowa zwiększa szanse ich przeżywalności pomimo intensywnego zgryzania przez jeleniowate. Założenia te w odniesieniu do odmian charakteryzujących się cechami pionierskimi są słuszne, rzecz jednak w tym, że szereg odmian wierzb preferowanych jako żer przez jeleniowate, cechy te ma słabo rozwinięte.
W latach 1975-1984 z materiałów znajdujących się w Kolekcji im. Jana Białoboka (LZD Murowana Goślina) spośród 133 odmian wierzb wyselekcjonowano 63 szczególnie preferowane jako żer, a następnie dalsze badania skoncentrowano na 16 odmianach najbardziej obiecujących pod tym względem. Dotyczą one przede wszystkim określenia najbardziej korzystnych wariantów wprowadzania ich na różne siedliska oraz oceny przydatności do tego celu różnych form materiału sadzeniowego.

 

KAZIMIERZ URBAŃSKI
Katedra Hodowli Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Wykorzystanie wyników badań nad rozmieszczeniem siewek
sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.) w szkółkach w rozważaniach o celowości i możliwości zastosowania punktowego wysiewu nasion

 

Od dawna ogólnie znaną jest zasada, że sukcesy gospodarczej działalności przyrodniczej uzależnione są głównie od cech charakteryzujących osobniki rodzicielskie. Niestety w praktyce leśnictwa została ona zastosowana stosunkowo późno. Staramy się odrobić te zaniedbania przez wykorzystanie selekcji w nasiennictwie, od dawna stosowanej w innych działach produkcji przyrodniczej. Stąd nasiona, które używane są w odnowieniu i zalesianiu, w miarę zaostrzania się metody selekcji są coraz cenniejsze pod względem hodowlanym i użytkowym oraz przez to coraz droższe. W związku z tym w szkółkarstwie leśnym można było pomyśleć o szczególnej oszczędności nasion przez zmniejszenie gęstości siewu, tj. obniżenie normy wysiewu i zastosowanie optymalnego rozmieszczenia siewek na jednostce powierzchni. Problem ten istnieje wprawdzie od około 120 lat, lecz obecnie, ze względu na wysoką wartość nasion, nabiera on podstawowego znaczenia. Z dotychczasowych badań nad gęstością siewu sosny zwyczajnej w szkółkach wynika, że najbardziej wartościowe siewki pochodziły z kwadratowego ich rozmieszczenia (siew pełny) i rozstawy dwurzędowej.
Zastosowanie siewu punktowego sosny zwyczajnej w szkółkach, w świetle tych rozważań, nie powinno budzić zastrzeżeń, a rozwiązanie techniki tego zabiegu może być wprawdzie utrudnione, z uwagi na drobne nasiona, ale jest na pewno do pokonania. Można też skorzystać z praktyki warzywnictwa, które dla swoich celów znalazło pod tym względem rozwiązanie.

 

JAN CEITEL, ROBERT KORZENIEWICZ
Katedra Hodowli Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Racjonalizacja odnowienia sztucznego i pielęgnowania drzewostanów dębowych

 

Racjonalizacja w hodowli drzewostanów dębowych opiera się głównie na stosowaniu takich metod w odnowieniu i pielęgnowaniu, które wykorzystują w pełni znajomość biologii oraz naturalnych procesów rozwojowych zachodzących w populacjach dębów. Istotne znaczenie jakości w hodowli dębu zmusza do uwzględnienia jej zarówno przy wyborze metod odnowienia jak i pielęgnowania.
Dąb bezszypułkowy i szypułkowy są odnawiane, w Polsce jak i w Europie, przede wszystkim sztucznie. Racjonalizacja w odnowieniu sztucznym dębów polega przede wszystkim na ograniczeniu liczby wysadzanych egzemplarzy czy miejsc siewu, wykorzystując naturalną strategię odnowienia, bez obniżenia jednak jakości produkowanego drewna.
Podstawą racjonalizacji pielęgnowania drzewostanów dębowych jest znajomość naturalnych procesów rozwojowych oraz sterowanie przyrostem grubości i oczyszczaniem się drzew z gałęzi, opartym na zależnościach przyrostowych między grubością pierśnicową a wiekiem i szerokością koron. Pielęgnowanie powiązane jest także ściśle ze sposobem odnowienia.
W referacie, opierając się na literaturze, przedstawiono krótki przegląd stosowanych metod odnowienia i nowsze propozycje w podejściu do pielęgnowania drzewostanów dębowych.

 

HENRYK KOCJAN, ZDZISŁAW GBURZYŃSKI, MIECZYSŁAW GNIOT,
WOJCIECH MAGDZIARZ, SŁAWOMIR MAJSNER, LECH PAWLUK
Katedra Hodowli Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Nadleśnictwo Sławno, Nadleśnictwo Różanna, Nadleśnictwo Przedbórz, Nadleśnictwo Babimost, Nadleśnictwo Brzeg
Problemy przygotowania gleby i zabiegów pielęgnacyjnych w początkowej fazie życia drzewostanu

 

Czynności gospodarcze w początkowej fazie życia drzewostanu są bardzo ważnym zabiegiem dla dalszego kształtowania drzewostanu. Naturalizacja tych zabiegów pozwoli zminimalizować przejścia z jednej do drugiej fazy rozwojowej drzewostanu.
Prowadzenie tych zabiegów zaczyna się od wyboru przygotowania gleby pod odnowienie lub zalesienie. Powinno ono być wyraźnie zróżnicowane w stosunku do warunków siedliskowych. Dla siedlisk słabych i ubogich należy w jak największym stopniu wykorzystać poziom warstwy próchnicznej, tak aby już w pierwszych latach młode drzewka (sadzonki) mogły korzystać ze składników pokarmowych zawartych w próchnicy. Dlatego też, coraz większe znaczenie w przygotowaniu gleby mają pługi wyposażone we frez (pługofrezarki). Na siedliskach bogatych, glebach żyznych pewną naturalizacją przygotowania gleby będzie wykorzystywanie różnego rodzaju talerzy oraz wykorzystanie odnowienia naturalnego.
Kolejną czynnością w początkowej fazie życia drzewostanu jest pielęgnowanie gleby i zwalczanie chwastów w uprawach. Zabiegi te również powinny być dostosowane do konkretnych warunków siedliskowych. Obejmują one między innymi metody: ręczne, mechaniczne, chemiczne, biologiczne i fizyczne.
Trzecim zagadnieniem wchodzącym w skład zabiegów pielęgnacyjnych w początkowej fazie życia drzewostanu jest pielęgnowanie upraw i młodników. U podstaw pielęgnowania lasu zawsze tkwi zrozumienie praw biologicznych, dobre wyczucie i założenia wypracowane dla każdego siedliska. Przy wykonywaniu tego zabiegu nadal ważny jest cel gospodarczy, do którego dążymy. W normalnym i zdrowym lesie będzie nim jak największa produkcja wysokowartościowego drewna.

 

JANUSZ SZMYT
Katedra Hodowli Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Znaczenie biogrupowej struktury drzew w hodowli lasu

 

W ekologii roślin rozróżnia się trzy podstawowe typy rozmieszczenia osobników w populacji: losowe, równomierne i skupiskowe. Rozróżnia się także szereg typów pośrednich. Dotyczy to także populacji drzew. Dotychczasowe badania, zarówno zagraniczne jak i polskie, wskazują, że najbardziej rozpowszechnionym typem rozkładu osobników w populacji jest typ skupiskowy. Wiąże się on przede wszystkim z wykorzystaniem przez osobniki naturalnej zmienności środowiska (szczególnie zmienności siedliska), a także ze specyficznym typem rozmnażania osobników czy wzajemnymi relacjami między osobnikami jakie panują w danej populacji. Tworzenie się biogrupowej struktury rozpoczyna się już w młodości a powstałe grupy drzew mogą z powodzeniem trwać przez całe życie drzewostanów. Biogrupowa struktura drzewostanów wywiera korzystny wpływ na cały ekosystem leśny. Za podstawowe korzyści jakie daje nam życie drzew grupach w drzewostanie uznaje się podnoszenie stabilności drzewostanów, optymalne wykorzystanie wszystkich drzew o prawidłowej budowie i dobrej jakości, zwiększenie produkcyjności drzewostanów przy dobrej jakości produkowanego surowca drzewnego.
Uwzględnienie naturalnych procesów zachodzących w drzewostanach, w tym przypadku tworzenia się biogrup drzew, w pełni realizuje postulat hodowli lasu zbliżonej do natury. Racjonalizację metod odnowienia sztucznego i pielęgnowania drzewostanów wiąże się właśnie z wykorzystaniem znajomości naturalnego grupowania się drzew. Uwzględnieniu korzyści płynących z występowania drzew w grupach, ma ogromne znaczenie w dzisiejszych czasach przy zwiększaniu stabilności ekosystemów leśnych na szereg czynników stresowych.

 

SYLWESTER MAJOR
Nadleśnictwo Choszczno
Badania nad zmiennością morfologiczną dębów w Nadleśnictwie Choszczno

 

Obiektem badań są drzewostany gospodarcze dębowe położone na terenie Nadleśnictwa Choszczno o nie ustalonym jeszcze udziale procentowym poszczególnych gatunków (Quercus robur, Quercus petraea), oraz jako wzorce - rezerwaty: "Dęby Sądowskie" (Q. robur) i "Radęcin" (Q. petraea).
Wiosną (12.04 - 17.05.1999) prowadzono obserwacje tempa rozwoju fenologicznego 340 sztuk drzew na powierzchniach kołowych wyznaczonych losowo w oparciu o siatkę kwadratów i 50 sztuk pojedynczych drzew wyznaczonych losowo w rezerwatach.
Fazy rozwoju fenologicznego odnotowywano w siedmiostopniowej skali począwszy od pączków w stanie spoczynku (1), a skończywszy na liściach w pełni rozwiniętych (7).
Przeprowadzono sześć obserwacji w odstępach najczęściej tygodniowych.
Stwierdzono wyraźne zróżnicowanie tempa rozwoju wiosennego poszczególnych dębów w drzewostanach gospodarczych jak i na powierzchniach wzorcowych w ramach jednego gatunku (rezerwaty). Najwyraźniejsze różnice zaznaczyły się w pierwszych trzech terminach obserwacji. Różnice w rozwoju sięgały nawet czterech stopni w przyjętej skali fenologicznej (Q. robur). W ramach dębu bezszypułkowego (Q. petraea) wystąpiło mniejsze zróżnicowanie (maksymalnie trzy stopnie).
Liczba faz fenologicznych, które obejmował okres prowadzenia obserwacji również była zróżnicowana. Zawierała się ona w przedziale od 4 do 7, co oznacza, że w chwili rozpoczęcia obserwacji niektóre egzemplarze były już w fazie czwartej (Q. robur).
Na powierzchniach wzorcowych wyraźnie zaznaczył się wiosną szybszy rozwój dęba szypułkowego w porównaniu do dęba bezszypułkowego.
Dokładne oznaczenie dębów na powierzchniach kołowych w drzewostanach gospodarczych jesienią 1999 roku pozwoli na głębszą analizę rozwoju poszczególnych gatunków dębów.

 

ANTONI SIENKIEWICZ, IRENA CICHOCKA, STANISŁAW GAŁĄZKA, MIROSŁAWA SZYMAŃSKA, MIROSŁAW NOWIŃSKI
Katedra Gleboznawstwa Leśnego i Nawożenia Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Możliwości oceny zmian degradacyjnych bielicowych gleb leśnych w górnoreglowych borach świerkowych Pilska

 

Podstawowym celem niniejszej pracy jest przedstawienie aktualnego stanu gleb bielicowych właściwych występujących w górnoreglowych borach świerkowych na obszarze Pilska w Nadleśnictwie Jeleśnia oraz dokonanie oceny charakteru i kierunku zmian zachodzących w omawianych glebach po upływie dwudziestoletniego okresu ich niezmiennego użytkowania leśnego.
Do szczegółowych badań terenowych wybrano dwie powierzchnie doświadczalne założone w górnoreglowych borach świerkowych wewnątrz rezerwatu "Pilsko" i w jego otulinie na zboczu północno-wschodnim (15-25o), na wysokości 1196-1217 i 1286-1317 m n.p.m. Terenowe prace gleboznawcze i analityczno-laboratoryjne, przy zachowaniu jednakowych metod badawczych, wykonano w latach 1977-1978, 1987-1988 i 1997-1998.
Objęte badaniami gleby powstały z różnoziarnistych odmian piaskowca magurskiego w warunkach wysokościowej supremacji czynnika bioklimatycznego. Z uwagi na zróżnicowaną miąższość i głębokość zwietrzeliny skalnej oraz współdziałanie różnorodnych elementów ekologicznych, proces bielicowania w omawianych glebach nie zachodzi wszędzie z podobnym nasileniem. Fakt ten przyczynia się do znacznej zmienności pod względem budowy morfologicznej (układu poziomów genetycznych) i właściwości chemicznych gleb.
Uzyskane wyniki, obejmujące zawartość glebowej materii organicznej, stosunek C:N, odczyn i zasoby przyswajalnych form mineralnych składników odżywczych w glebach wskazują na postępujące spowolnienie tempa obiegu biologicznego materii, uzewnętrzniające się wzrostem zakwaszenia i zakłóceniem procesu rozkładu i mineralizacji próchnicy leśnej. Z pogłębiającym się stanem zakwaszenia badanych gleb związany jest wzrost zawartości glinu wymiennego i spadek stopnia wysycenia glebowego kompleksu sorpcyjnego wymiennymi kationami zasadowymi. Zjawisko to sprzyja migracji łatwo dostępnych dla roślin mineralnych składników pokarmowych, zwłaszcza wapnia i magnezu, a w mniejszym nieco stopniu także fosforu i potasu. Porównanie wyników badań uzyskanych w poszczególnych latach wskazuje na postępującą dealkalizację powierzchniowych warstw glebowych, szczególnie wyraźnie zaznaczającą się w okresie ostatnich dziesięciu lat.

 

JANUSZ SABOR, MARIAN KULEJ
Katedra Nasiennictwa, Szkółkarstwa i Selekcji Drzew Leśnych, Akademia Rolnicza im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
Badania proweniencyjne prowadzone przez Katedrę Nasiennictwa, Szkółkarstwa i Selekcji Drzew Leśnych Wydziału Leśnego AR
w Krakowie

 

Katedra Nasiennictwa, Szkółkarstwa i Selekcji Drzew Leśnych Wydziału Leśnego AR w Krakowie prowadzi wieloletnie badania nad zmiennością wewnątrzgatunkową głównych dla terenów górskich gatunków drzew leśnych tj. jodły pospolitej, buka zwyczajnego, świerka pospolitego, modrzewia europejskiego i polskiego, sosny zwyczajnej oraz gatunku aklimatyzowanego, jodły olbrzymiej. Badania prowadzone są na powierzchniach doświadczalnych założonych przez profesorów: Edwarda Chodzickiego, Stanisława Bałuta i Janusza Sabora w Kolanowie k. Bochni, Polanach k. Grybowa, oraz na terenie Stacji Dydaktyczno-Badawczej Katedry w LZD Krynica i wielu regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych w Polsce.
Nowym kierunkiem badań jest program zachowania leśnych zasobów genetycznych w tzw. "Regionalnych bankach genów". Aktualnie Katedra prowadzi badania w zakresie oceny wartości genetyczno-hodowlanej i zachowania bazy genetycznej świerka istebniańskiego i buka karpackiego w RDLP Katowice oraz wszystkich gatunków lasotwórczych i domieszkowych w "Karpackim banku genów".
W rozwiązywaniu wielu tematów badawczych ośrodek krakowski współpracuje od lat z Zakładem Selekcji, Nasiennictwa i Szkółkarstwa Katedry Hodowli Lasu Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu. W tej współpracy uczestniczy również Profesor Kazimierz Urbański, którego działalność naukową i pedagogiczną wysoko cenimy. "Ad multos annos" Drogi Profesorze!

 

BOGUSŁAW KAMIŃSKI, ANDRZEJ CZERNIAK
Katedra Inżynierii Leśnej, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu

 

Wzmacnianie gruntowych dróg leśnych materiałami naturalnymi
Jednym z warunków skutecznej realizacji zadań gospodarczych w leśnictwie jest sieć dróg leśnych o parametrach technicznych umożliwiających całoroczny dojazd do wszystkich kompleksów leśnych. W leśnej sieci komunikacyjnej 79% dróg posiada nawierzchnię gruntową. Drogi te w czasie niekorzystnych warunków atmosferycznych, szczególnie przy nasileniu ruchu, ulegają zniszczeniu.
Istnieje szereg metod wzmacniania nawierzchni gruntowych, jednak w dobie ekologizacji zabiegów gospodarczych wskazane jest do tego celu używanie materiałów naturalnych, pozyskanych z terenów leśnych. Do materiałów tych należą grunty leśne, drewno, faszyna.
W pracy przedstawiono sposoby poprawy nośności dróg gruntowych metodą stabilizacji mechanicznej, polegającej na wykonaniu nawierzchni z mieszanek optymalnych "in situ" poprzez doziarnienie gruntów rodzimych brakującymi frakcjami z innych gruntów leśnych.
Nawierzchnie gruntowe o prawidłowym uziarnieniu ulegające destrukcji na skutek zbyt wysokiego poziomu wód gruntowych uzyskują poprawę nośności poprzez wyprofilowanie i odprowadzenie wody z korpusu drogowego lub podniesienie niwelety nawierzchni.
Szczególnie wiele kłopotów sprawiają drogi wiodące przez tereny na których zalegają grunty organiczne. W pracy przedstawiono metody budowy nawierzchni dróg na tych terenach zarówno z materiałów naturalnych takich jak drewno i faszyna oraz materiałów drogowych nieszkodliwych i obojętnych dla środowiska.

 

CEZARY PACYNIAK
Katedra Gleboznawstwa Leśnego i Nawożenia Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Potrzeba wprowadzania ginących gatunków drzew do gospodarstwa leśnego w Polsce

 

Las spełnia wielorakie funkcje. Obecnie już nie tylko produkcyjne, dlatego należy pomyśleć o wprowadzaniu do gospodarstwa leśnego gatunków drzew ginących zarówno objętych ochroną gatunkową jak i tych, które nią nie zostały jeszcze objęte, zwłaszcza o cennym drewnie. Przede wszystkim należy tu uwzględnić gatunki jarzębu - brekinii (Sorbus torminalis) i szwedzki (S. intermedia). Obydwa gatunki chociaż objęte ochroną giną nie tylko w Polsce lecz, jak jarząb brekinia, w Europie. Autor oprócz naturalnej granicy zasięgu wykreślił także granicę ich uprawy w Polsce.
Z innych gatunków drzew spełniających istotną rolę pod względem gospodarczym jest ginąca jodła pospolita (Abies alba), którą nie tylko należy szerzej wprowadzać do lasu na właściwe dla niej siedliska, lecz na naturalnych stanowiskach trzeba ją objąć ochroną gatunkową.
Giną także: klon polny (Acer campestre), wiązy (Ulmus scabra et U. carpinifolia), czereśnia ptasia (Cerasus avium), jabłoń dzika (Malus silvestris), grusza pospolita - g. dzika (Pyrus communis), topola czarna (Populus nigra), lipa drobnolistna i lipa szerokolistna (Tilia cordata et T. platyphyllos), a także dąb omszony (Quercus lanuginosa) w Bielinku nad Odrą i cis pospolity (Taxus baccata).

 

STANISŁAW SZYMAŃSKI
Katedra Hodowli Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Gniazdowa metoda uprawy dębu

 

Gniazdowa metoda uprawy dębu polega na sadzeniu na przygotowanej kolistej tarczy gleby, o średnicy około 1,2 m, rocznych sadzonek dębu w 5 rządkach po 5 sztuk w więźbie 25 × 25 cm. Po pominięciu 4 sadzonek narożnikowych powstaje koliste gniazdo (biogrupa) złożone z 21 dąbków. Więźba gniazd na uprawie zależy od celu gospodarczego. W założeniu tej metody jest pozostawienie w wieku 20-25 lat po 1 dorodnym dębie z każdego gniazda. Do 25 roku życia w gniazdach dokonuje się selekcja naturalna, w wyniku której do tego wieku wykształca się zazwyczaj około 5 najsilniejszych i lepiej ukształtowanych dębów, z których leśnik wybiera i pozostawia jednego dorodnego dęba na każdym gnieździe. Gęsty wzrost siewek na gnieździe wywołuje już na uprawie zjawisko międzyosobniczej kooperacji ekologicznej. Sposób przygotowania tarcz pod gniazda dębowe zależy od siedliska i metody przygotowania gleby na uprawie. Przy wyorywaniu bruzd, tarcze wykonuje się ręcznie przez poszerzenie bruzd w miejscach gdzie sadzone będą dęby. Na podtopionych glebach tarcze przygotowuje się na kopcach wykonanych koparką melioracyjną.
Równocześnie z sadzeniem gniazd dębowych, wprowadza się na uprawę domieszkę pielęgnacyjną, lipę lub buka. Gniazdowa uprawa dębu wzorowana na gęstych siewach i sadzeniach na placówkach Ogijewskiego, wywodzi się z obserwacji naturalnego odnawiania się dębu na buchtach dziczych pod okapem dębowych drzewostanów macierzystych i jest typowym przeniesieniem wzorców natury na grunt gospodarki leśnej.

 

TOMASZ JOPEK, TOMASZ WICZANOWSKI
Nadleśnictwo Wejherowo
Zagospodarowanie lasów Półwyspu Helskiego wg rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej

 

Lasy Mierzei Helskiej w części zarządzanej przez Lasy Państwowe zachowały strukturę zbliżoną do naturalnej. Od 1995 roku przyjęto jako zasadę gospodarowania utrzymanie naturalnego charakteru tych lasów. Metodą jest stosowanie rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej (IIId). Gniazdowy charakter odnowień naturalnych, obecność wszystkich klas wieku predysponują drzewostany helskie do zagospodarowania tą rębnią. W wyniku takiego gospodarowania nie ma powierzchni wylesionych (z wyjątkiem kilkuarowych), reprezentowane są wszystkie klasy wieku, a roślinność nadmorskiego boru bażynowego ulega tylko nieznacznym zniekształceniom.

 

KAZIMIERZ TOKA

Leśny Bank Genów Kostrzyca
Naturalizacja leśnych czynności gospodarczych a zasady leśnej genetyki stosowanej

 

Naturalizacja procesów gospodarczych leśnictwa nie może oznaczać biernej obserwacji przebiegających w lesie procesów; obumierania, odnawiania, wydzielania słabych egzemplarzy w obrębie populacji czy ekosystemu, biernej obserwacji i konsumpcji funkcji naturalnie wytworzonych w konkretnym środowisku, wreszcie biernej obserwacji przebiegu zjawisk gradacyjnych i towarzyszących im zjawisk zaniku ekosystemów bądź ich przekształceń zrównoważonych na innym poziomie organizacji ekosystemów leśnych w skrajnych przypadkach przekształcanych w inne formacje przyrodnicze (stepowienie, pustynnienie itp.).
Produktem ubocznym cywilizacji technicznej jest jak wiemy zniekształcanie naturalnego środowiska. Cywilizacja techniczna od XVIII w tempie katastrofalnie rosnącym zmienia warunki klimatyczne sztucznie wywoływanymi zmianami składu atmosfery ziemskiej (efekt szklarniowy) w tempie niewyobrażalnym .Od tego czasu poziom dwutlenku węgla w atmosferze wzrósł o 30%, tlenku azotu o 15%, a metanu o 100%.
Biochemicy przy pomocy symulacji komputerowej stwierdzili, że przed 3,8 miliardami lat, gdy w praoceanie pojawiły się pierwsze organizmy jednokomórkowe, udział CO2 w gorącej (50 oC) atmosferze ziemskiej wynosił 30%. Tlen stanowił wtedy niespełna 0,01 część powietrza. Planety nie otaczała warstwa ozonu. Promieniowanie ultrafioletowe słońca nie pozwalało na pojawienie się istot żywych na lądzie. Przez 3 miliardy lat ewolucja tkwiła w martwym punkcie.
Natura znalazła jednak sposób na oczyszczenie atmosfery z dwutlenku węgla - wykształceniem roślin fotosyntetyzujących, pochłaniających CO2 i uwalniających do atmosfery ziemskiej tlen - warunek życia organizmów wyższych w tym człowieka.
Kiedy zawartość tlenu osiągnęła 2% dokonał się prawdziwy cud - wielki przełom biologiczny. W czasie kilku milionów lat, które w ewolucyjnej skali są tylko mgnieniem oka, pojawiły się niezliczone nowe formy zwierząt i roślin, pradawne jednokomórkowce zostały zepchnięte na dalszy plan.
Obecnie odwracamy ten proces. Fabryki, samochody, elektrownie emitują ogromne ilości dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych. Nigdy jeszcze w historii Ziemi skład powietrza nie zmieniał się tak błyskawicznie. Obecnie każdy rok cofa nas pod względem składu atmosfery o 180 tysięcy lat.
Wg ekspertów Departamentu Stanu USA ilość gazów cieplarnianych w atmosferze wzrośnie w ciągu stulecia trzykrotnie osiągając poziom najwyższy od 50 milionów lat. Równowaga całej ziemskiej biosfery zostaje zachwiana. Następstwa będą katastrofalne. Największy wpływ wywrze to na bakterie i wirusy. Drobnoustroje te reprodukują się w przeciągu sekund, najwyżej minut, są więc w stanie w drodze mutacji najszybciej przystosować się do nowych warunków. Rozmnażające się powoli organizmy wyższe w konkurencji z nimi nie mają szans - zginą. W wyniku tych mutacji już pojawiają się nowe, wyjątkowo zjadliwe wirusy jak AIDS, Ebola czy Hanta, a znane od dawna wirusy np. grypy czy prątki gruźlicy stają się coraz bardziej agresywne. Być może, że i współczesna medycyna może okazać się bezsilna wobec szybkości mutacji mikroorganizmów[7] [13].
Będący następstwem powyższego spadek lesistości Ziemi oznacza także spadek masy wiązanego dwutlenku węgla oraz zmniejszanie retencyjności wód a także radykalne zmniejszenie produkcji i wprowadzania do atmosfery tlenu z ok. 1,5 ml m3/os/rok w wieku XVIII do ok. 27,3 tys. m3/os/rok obecnie.
Środowisko w którym przyszło funkcjonować leśnym ekosystemom, już dawno zatraciło naturalny charakter. Jak więc naturalizować w nim czynności gospodarcze?
W referacie podjęto próbę poszukiwania odpowiedzi na ten dylemat współczesnego leśnictwa.

 

RYSZARD MIŚ
Katedra Urządzania Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Perspektywy rozwoju siedliskowo-drzewostanowej metody urządzania lasu w Polsce

 

Referat dotyczy metodycznych aspektów urządzania lasu w Polsce. Zawiera analizę kierunków dotychczasowego rozwoju metod urządzeniowych i perspektywy dalszego ich doskonalenia. Omawia zarówno problematykę inwentaryzacji lasu jak i regulacji produkcji leśnej. Wskazuje na te elementy aktualnie stosowanej metody urządzeniowej, które wymagają modyfikacji w związku z nowymi zasadami trwale zrównoważonej gospodarki leśnej i koncepcję lasów wielofunkcyjnych.

 

PIOTR GOŁOJUCH, RYSZARD MIŚ
Katedra Urządzania Lasu, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Ocena walorów lasu wielofunkcyjnego

 

W referacie przedstawimy wyniki wstępnych badań nad oceną potencjałów środowiska leśnego w Nadleśnictwie Doświadczalnym Zielonka. Badania te prowadzone są w kontekście zadań stojących przed urządzaniem lasu wynikających z koncepcji lasu wielofunkcyjnego. Na materiale badawczym obejmującym 60 drzewostanów określono ważniejsze potencjały i walory lasów z uwzględnieniem ich funkcji ochronnej i produkcyjnej.

MACIEJ KUSS
Nadleśnictwo Gniewkowo
Naturalizacja leśnych czynności gospodarczych
w Nadleśnictwie Gniewkowo - zarys problemu

Nadleśnictwo Gniewkowo jest jednym z 27 nadleśnictw Toruńskiej RDLP. Lasy N-ctwa o powierzchni 22858,59 ha są podzielone na dwa obręby: Gniewkowo (7971,35 ha) i Obłoczyn (14887,24 ha). Wchodzą w skład kompleksu leśnego rozciągającego się między Toruniem a Nakłem, znanego jako Puszcza Bydgoska (R. Zaręba 1978 r.). Obszar Nadleśnictwa jest ubogi w żyzne siedliska leśne i w dużej części położony na wydmach śródlądowych. Siedliska borowe zajmują 86,3% powierzchni.
Tereny Nadleśnictwa charakteryzuje bardzo niski poziom opadów atmosferycznych (495 mm rocznie) oraz w wielu przypadkach niski poziom wód gruntowych (poniżej zasięgu korzeni drzew).
Mimo niesprzyjających warunków siedliskowych podejmowane są tutaj próby naturalizowania metod gospodarowania zasobami leśnymi. Przy czym naturalizacja rozumiana jest jako preferowanie takich sposobów i środków niezbędnych do wykonania czynności gospodarczych, które są przyjazne dla środowiska naturalnego i oparte na wykorzystaniu praw przyrody.
W sierpniu 1992 r. na terenie obrębu Gniewkowo miał miejsce pożar, który strawił 571 ha lasu. Podczas prac odnowieniowych tego ogromnego obszaru zastosowano na powierzchni 3 ha siew sosny pospolitej jako półnaturalną metodę prowadzenia odnowień. Dziś uprawy te cechuje dobra jakość hodowlana.
Podczas prac z zakresu melioracji agrotechnicznych na gruntach porolnych stosowane jest coraz częściej mechaniczne zwalczanie chwastów poprzez kilkakrotne traktowanie powierzchni broną talerzową w okresie lata i wczesnej jesieni.
Nadleśnictwo planuje zaprzestać całkowicie wypalania pozostałości pozrębowych na rzecz pozostawiania ich na powierzchni w postaci rozdrobnionej do powolnego rozkładu.
Coraz częściej wykorzystuje się do dalszej uprawy "zalesienia naturalne" odpowiedniej jakości hodowlanej występujące na gruntach porolnych, a powstałe przez obsiew boczny przede wszystkim drzewostanów sosnowych.
Prowadzone są również próby odnawiania naturalnego sosny na powierzchniach zrębowych z obsiewu górnego i bocznego, jednak często warunki klimatyczne skutecznie przeciwstawiają się osiągnięciu w tym zakresie pozytywnych wyników.
Tendencja do naturalizacji zauważalna jest również przy prowadzeniu prac z zakresu selekcji i nasiennictwa. Pielęgnowanie gleby plantacyjnej uprawy nasiennej i plantacji nasiennych odbywa się bowiem poprzez utrzymanie powierzchni między sadzonkami czy szczepami w czarnym ugorze lub wysiew traw eliminujący rozwój roślin dwuliściennych. Pozwala to na unikanie stosowania herbicydów.
Prace z zakresu melioracji wodnych polegają dziś przede wszystkim na renaturalizacji, czyli przywracaniu naturalnych stosunków wodnych zniszczonych przed laty przez nieracjonalne prowadzenie melioracji. Został opracowany dla Nadleśnictwa projekt pt.: "Mała retencja i renaturyzacja siedlisk na leśnych obszarach podmokłych". Realizacja prac określonych przez ww. projekt zostanie sfinansowana z przyznanych środków funduszu leśnego.
Powszechnie stosuje się dziś metodę zwalczania huby korzeniowej w lasach na gruntach porolnych poprzez zabezpieczenie pniaków preparatem PgIBL. Wielkość powierzchni objętej tym zabiegiem rośnie z roku na rok, ze względu na jego wysoką skuteczność. Obserwowane jest bowiem mniejsze wydzielanie posuszu i polepszenie zdrowotności drzewostanów.
Równie powszechnie stosuje się zwalczanie pędraka poprzez jego głodzenie w wyniku utrzymania powierzchni zapędraczonych w czarnym ugorze przez cały sezon wegetacyjny. Metoda ta okazuje się bardzo skuteczna na gruntach porolnych, jak również w szkółce zespolonej.
Przy zwalczaniu szeliniaka na uprawach leśnych stosuje się przede wszystkim pułapki naturalne w postaci dołków z cetyną lub wałków sosnowych. Zmniejszeniu szkód powodowanych przez tego owada sprzyja również bardzo skutecznie przestrzeganie zasady przelegiwania zrębów sosnowych co najmniej przez jeden sezon wegetacyjny po wycięciu.
W celu ochrony upraw przed zwierzyną nadleśnictwo od szeregu lat preferuje tworzenie poletek żerowych dla jeleniowatych, na których wykorzystuje się przede wszystkim niezwykłe zdolności odrostowe pędów wierzby paszowej.
Na obszarze pożarzyska utworzono pasy przeciwpożarowe biologiczne typu D o szerokości 120 m i dł. 1km oraz pasy o szerokości 60 m, 18 m, 9m tworzące sieć pasów biologicznych o dł. ok. 10 km. Wykorzystano w ten sposób naturalne cechy gatunków liściastych (brzoza, dąb) jako zapobiegających przemieszczaniu się ognia podczas pożarów.
Naturalizacja czynności przy gospodarowaniu lasami w Polsce jest istotna i wskazana ze względu na ograniczenie pogłębiania zniekształceń środowiska naturalnego. Należy jednak pamiętać, Iż istniejące dziś wokół nas otoczenie przyrodnicze osiągnęło już pewien stopień zniekształcenia poprzez dotychczasową nieracjonalną ingerencję człowieka. Dlatego też metody zbliżone do naturalnych nie na wszystkich powierzchniach mogą być z powodzeniem wykorzystywane, bowiem takie czynniki jak zmiany mikroklimatyczne, obniżenie poziomu wód gruntowych, istnienie monokultur sosnowych stanowią główne przyczyny ograniczające swobodne wykorzystanie tych metod. Każdy obszar leśny wymaga zatem indywidualnego traktowania w tej kwestii.

 

HUBERT SZRAMKA, ANNA ANKUDO, JAKUB GLURA
Katedra Ekonomiki Leśnictwa, Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu
Ekonomiczne aspekty naturalizacji leśnych czynności gospodarczych

 

Celem działań hodowlanych w gospodarce leśnej jest zapewnienie trwałości, wysokiej produkcyjności lasów, ciągłości rozwoju oraz stabilności ekosystemów leśnych. W doskonaleniu gospodarki leśnej szczególną uwagę zwraca się na uwzględnienie ekologicznych podstaw rozwoju drzew i drzewostanów. Las jest zarówno dobrem ekologicznym, jak i ekonomicznym. O wynikach ekonomicznych w leśnictwie, poza sprzedażą, decydują koszty prowadzonej działalności gospodarczej. Podstawowe znaczenie mają koszty hodowli lasu, które stanowią 29% (1997 r.) kosztów działalności podstawowej (w technicznym koszcie wytworzenia). Jednym ze sposobów obniżenia kosztów hodowli lasu jest naturalizacja leśnych czynności gospodarczych.. Preferowanie odnowień naturalnych, poza aspektem ekologicznym, posiada również wymierny aspekt ekonomiczny, są to bowiem odnowienia tańsze. Koszt odnowień naturalnych obejmuje przede wszystkim koszt przygotowania gleby. Nie są ponoszone koszty produkcji sadzonek i koszty sadzenia. Niedocenianym aspektem ekonomicznym wyboru sposobu odnowienia jest czynnik czasu oraz związane z tym, w przypadku odnowień sztucznych, straty na przyroście spowodowane m. in. opóźnieniem odnowień (zbędne i nie zawsze uzasadnione przelegiwanie zrębów) i błędami w technice prac leśnych. Natomiast zainicjowane w dojrzałym drzewostanie odnowienie naturalne skraca okres produkcji drzewostanu.